nguồn : http://vi.wikipedia.org
xem thêm : tác phẩm
Dương Khuê (楊奎, 1839-1902), tự: Giới Nhu, hiệu Vân Trì; là quan nhà Nguyễn, và là nhà thơ Việt Nam ở thế kỷ 19.
Dương Khuê là người ở làng Vân Đình, huyện Sơn Minh, phủ Ứng Hòa, tỉnh Hà Đông (nay thuộc thị trấn Vân Đình, huyện Ứng Hòa, Hà Nội).
Xuất thân trong một gia đình nhà Nho. Ông là con cả Đô ngự sử Dương Quang, và là anh ruột của danh sĩ Dương Lâm [1].
Nhờ chuyên cần, Dương Khuê là người văn hay, chữ tốt. Năm 1864, ông đỗ Cử nhân (cùng khoa này có Nguyễn Khuyến đỗ Giải nguyên); nhưng vào kinh thi Hội, thì bị hỏng khoa đầu. Được Tùng Thiện Vương mời về nhà dạy con cháu học, ông nán lại chờ khoa thi sau. Năm Mậu Thìn (1868), thời vua Tự Đức, ông dự thi Đình đỗ Tiến sĩ [1].
Ban đầu, Dương Khuê được bổ làm Tri phủ Bình Giang (Hải Dương), rồi thăng làm Bố chính.
Đầu thập niên bảy mươi của thế kỷ 19, tay lái buôn Jean Dupuis uy hiếp các quan chức người Việt ở Bắc Kỳ để tự do sử dụng sông Hồng, ông ở trong nhóm những sĩ phu cương quyết chống lại. Ông dâng sớ về triều xin có thái độ quyết liệt với người Pháp, bị vua Tự Đức phê là "bất thức thời vụ" (không biết thời cuộc), rồi bị giáng xuống chức Chính sứ sơn phòng lo việc khai hoang [2].
Năm 1873, quân Pháp đánh Bắc Kỳ lần thứ nhất. Sau khi thương thuyết, họ chịu trả lại bốn thành cho triều đình Huế, thì Dương Khuê được điều động làm Án sát Hải Phòng. Rồi vì để thiếu "hai nén bạc" trong kho, ông bị đồng liêu đàn hặc, bị nghị tội "giảo giam hậu" (chém nhưng tạm giam lại để xét sau). Xem án, vua Tự Đức tha thứ, song cách hết chức tước, chỉ cho ông giữ lại hàm Biên tu và đày ra sơn phòng khẩn hoang.
Năm 1878, nhân lễ "ngũ tuần khánh thọ " của mình, vua Tự Đức xuống chỉ cho ông làm Đốc học Nam Định. Sau đó, ông lần lượt trải các chức: Bố chính, Tham tá Nha kinh lược Bắc Kỳ, Tổng đốc Nam Định-Ninh Bình.
Năm 1897, Toàn quyền Paul Doummer xóa bỏ điều 7 của Hòa ước Giáp Thân 1884, đặt cơ sở cho guống máy cai trị của Chính phủ bảo hộ, thì Dương Khuê xin cáo quan, lúc 58 tuổi, được tặng hàm Thượng thư bộ Binh [1].
Dương Khuê mất ngày 6 tháng Ba năm Nhâm Dần (1902). Nghe tin, bạn thân ông là Tam nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến đã làm bài thơ Khóc bạn để viếng ông (trong đó mở đầu bằng câu: "Bác Dương thôi đã thôi rồi").
Tác phẩm của ông để lại có Vân Trì thi thảo (Bản thảo thơ Vân Trì); và một số bài ca trù, bài văn, câu đối, trướng...
Trước đây, ông vẫn được xem là một đại biểu của khuynh hướng "thoát ly hưởng lạc" trong văn học Việt Nam ở nửa cuối thế kỷ 19. Nhà phê bình Nguyễn Tường Phượng viết: "Sinh vào lúc Nho học tàn cuộc, quốc gia mất chủ quyền nên cũng như bạn đồng thời là Chu Mạnh Trinh, Dương Khuê lấy thơ, rượu, ca xướng...để tiêu khiển". Đồng quan điểm này, GS. Phạm Thế Ngũ xếp các tác phẩm của Dương Khuê vào nhóm "Văn hành lạc và trào phúng" [3]. Song gần đây, bước đầu giới nghiên cứu đã có cách lý giải mới đối với phần tâm sự của ông gửi gắm trong thơ văn. Là một viên chức buổi giao thời, đường làm quan không mấy suôn sẻ..., vì thế các sáng tác của ông, chính là một phương tiện giúp ông giải tỏa những bất mãn đối với hiện thực...
Tuy có làm thơ chữ Hán, nhưng ông nổi tiếng nhờ những bài ca trù. Với sự tinh luyện về ngôn ngữ và sự hài hòa trong trong thanh điệu của ông, khiến những bài ấy luôn cuốn hút người nghe [4].
Nhìn chung, xét về lời, thơ Dương Khuê đã đạt đến trình độ "thanh thoát, uyển chuyển và hóm hỉnh" [5].
Dưới đây là bài ca trù tiêu biểu và nổi tiếng của Dương Khuê:
bài thơ này nằm trong cuốn Vân Trì thi thảo.
Em Dương Khuê là Dương Lâm (1851-1920), từng giữ chức Phó Tổng tài Quốc sử quán nhà Nguyễn, Chủ bút báo Đồng Văn…Sau ông xin cáo quan về mở trường dạy học tại quê nhà. Ông là người tao nhã, yêu nước, có tài văn chương, và là một nhà giáo giỏi[9]. Trong số các cháu nội của hai ông (Dương Khuê và Dương Lâm), có những người nổi tiếng như: nhạc sĩ Dương Thiệu Tước, Giáo sư-Tiến sĩ Dương Thiệu Tống, nhà thơ Dương Tuyết Lan, nhà khoa học Dương Nguyệt Ánh, nhạc sĩ Dương Thụ, nhạc sĩ kiêm thi sĩ Dương Hồng Kỳ.
Chiều mưa trên đồi thông
Lượt xem: 60155
21/12/2014 12:58
Những người tình huyền thoại
Thầm thì trên đồi thông
Họ thương nhau đến độ
Dìu nhau vào vô cùng
Chùa làng
Lượt xem: 34288
21/12/2014 12:57
Lũ trẻ chơi đùa trước ngõ
Vị sư tĩnh tọa trong chùa
Khách xa nhẹ nhàng rảo bước
Rơm vàng thơm hương ban trưa
Chuyện tình
Lượt xem: 38415
21/12/2014 12:56
Một đám cưới vừa mới đi qua
Bạn tôi trầm ngâm mấy phút
Điếu thuốc trên tay cháy mất
Đám cưới qua rồi bạn cũng bỏ tôi đi
Cô giáo
Lượt xem: 10714
21/12/2014 12:55
Cô giáo ấy
Xa trường rồi
Đêm thường khóc
Các em ơi!
Cổ nhân
Lượt xem: 31882
21/12/2014 12:54
Gối đầu lên sách cũ
Nằm nghe chuyện đời xưa
Ai đã thành thiên cổ
Có về trong gió mưa
Còn mãi
Lượt xem: 42756
21/12/2014 12:54
Trái đất quay vòng quanh mặt trời
Tháng năm tuần tự cứ dần trôi
Bạn tôi còn mãi như ngày ấy
Trong trẻo tươi nguyên một giọng cười.
Con ngủ bên lề đường
Lượt xem: 25961
21/12/2014 12:53
Một tay cha làm gối
Hai chân cha làm giường
Con ngủ bên lề đường
Những ngày cha bán thuốc
Con về Hà Nội
Lượt xem: 37846
21/12/2014 12:53
Hà Nội bây giờ Hà Nội của con
Cả nhà nhớ con nhớ về Hà Nội
Hạt bụi sông Hồng ngàn năm gió thổi
Sáng nay về bên hàng cây hồ Gươm
Cuối năm
Lượt xem: 19928
21/12/2014 12:52
Buồn chi bạn thơ già hiu hắt
Tôi gởi lòng theo tiếng ly quê
Chưa say sao bạn như muốn khóc
Chiều cuối năm xin gọi hồn về
Dấu cũ
Lượt xem: 33803
21/12/2014 12:51
Trường xưa chỉ còn dấu gạch
Thầy cũ có người về cõi không
Học trò ngày trước ai còn mất
Thời gian vô cùng
Hiển thị 81 - 90 tin trong 2194 kết quả